به باور دکتر مصدق رضاشاه خود از حامیان تمدید قرارداد نفتی با انگلیس بود با این حال او برای آنکه خود را مخالف این جریان نشان دهد دست به صحنه‌سازی‌هائی زد تا افکار عمومی را فریب دهد.

آمریکا و انگلیس بارها با نقشه‌های متعدد تلاش نمودند تا موجبات سقوط دولت مصدق را فراهم آوردند. یکی از نقشه‌هایی که آنان در این رابطه استفاده نمودند موضوع پررنگ کردن خطر کمونیسم و اثبات رابطه دکتر مصدق با شوروی و حزب توده بود.

طبق یک روایت و به نقل از غلامحسین مصدق آمده است: در آن زمان «ارنست پرون بیمار شده بود و من دکتر جراح او بودم و جان او را نجات دادم. روزی ولیعهد که دوستی نزدیکی با پرون داشت از من پرسید: آیا تقاضایی داری؟ من هم آزادی پدرم را در خواست کردم و گفتم: اگر آزادی او ممکن نیست لااقل در ملک خود واقع در احمد اباد تحت نظر قرار گیرد، به این ترتیب با علاقه‌ای که ...

انگلیس برای حل بحران نفتی خود با ایران مراحل مختلفی را طی کرد. این مراحل شامل پیشنهاداتی یکجانبه از سوی خود تا وساطت سازمان‌ها و کشورهای غربی چون آمریکا را شامل می‌شد. وساطت آمریکا و دخالت این کشور به خصوص بعد از آنکه بی‌ثمر بودن مذاکره و میانجیگری سازمان‌های بین‌المللی ثابت شد، بیشتر گردید.

دکتر مصدق رهبر جبهه ملی، از جمله رجال سیاسی فعال در ایران است که علاوه بر آنکه به عنوان رهبری پیشرو جریان ملی شدن نفت را هدایت کرد، به عنوان نخست‌وزیر مأمور تشکیل کابینه شد. دوران نخست‌وزیری او که در سال‌های 1330- 1332 رقم خورد، از نظر سیاسی یکی از دوران پرالتهاب کشور محسوب می‌شد. این دوران مصادف بود با تلاش کشورهای غربی برای تحریم نفتی ایران و منصرف ...

وقتی که نوبت به سخنرانی او رسید، دیگر نمایندگان خاموش شدند. وی نطق خود را با نشان دادن یک جلد قرآن آغاز کرد و از همه خواست که از جایگاه خود بلند شوند و با این کار گواهی دهند که برای دفاع از نظام مشروطیت سوگند یاد کرده اند.

اللهیار صالح از طرفداران جدی دکتر مصدق بود؛ او پس از عزل مصدق در حالی که همچنان می توانست به عنوان نماینده ایران در آمریکا باقی بماند، از این سمت کناره گیری کرد و از همراهی با دولت کودتا خودداری کرد. ماجرای چگونگی کنار رفتن او و تلاش فراوان زاهدی برای ابقایش در ادامه آمده است . . .

ماجرای نهضت ملی نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332، در زمان دومین همسر شاه رقم خورد. از این رو توجه به خاطرات و نظرات ثریا در این زمینه جالب است. ثریا دو کتاب خاطرات دارد که یکی را پس از طلاق از شاه منتشر کرده و دیگری را سالها بعد از فوت شاه. جالب اینکه نگاه به مصدق در این دو کتاب متفاوت است . . .

پذیرش کودتای 28 مرداد برای جامعه ایرانی امری سخت و دشوار بود و پذیرش قراردادی که تحت عنوان کنسرسیوم نفتی بسته شد از آن دشوارتر. این مسئله قطعا برای طبقات متوسط سنتی و مدرن که در حکومت دولت از وضعیت بهتری برخوردار بودند، سخت تر نیز بود. آنچنان که جامعه دانشگاهی حتی در سال 1333 همچنان به مخالفت های خود علیه حکومت ادامه می دادند . . .

عمدتا جنبش های اجتماعی با ائتلاف میان نیروهایی که از نظر خاستگاه اجتماعی متنوع و متفاوت هستند می توانند به اهداف خود در مقابله با استبداد و استعمار پیروز شوند؛ اما مشکل کار این ائتلاف تازه پس از پیروزی آغاز می شود. آنگونه که تاریخ نشان می دهد این نیروها با پایان دادن به حیات استعمار و یا استبداد و یا کنار گذاشتن آن به طور موقت دچار شکاف می شوند و از ...

در حافظه تاریخی ایرانیان، دولت دکتر مصدق به خصوص در ابتدای فعالیتش به دلیل اتخاذ سیاستهای ضد استعماری و به ویژه ملی کردن صنعت نفت، مورد تشویق و حمایت گروه ها و طبقات مختلف اجتماعی بود.

کودتای 28 مرداد 1332 که با طراحی سازمانهای اطلاعاتی امریکا و انگلیس و عوامل داخلی آنان در ایران صورت گرفت توانست دولت مصدق را ساقط و دولت دست‌نشانده زاهدی را سر کار آورد. کودتای ۲۸ مرداد یکی از حوادث سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران بود که در دوازدهمین سال حکومت پهلوی دوم به وقوع پیوست و سبب تثبیت حاکمیت او تا ربع قرن دیگر شد.

تاریخ کشورهای توسعه نیافته نشان می دهد، هر چه کشوری سهم بیشتری از منابع طبیعی داشته باشد، ممکن است بدبختی بیشتری نیز داشته باشد. چرا که مورد توجه بیشتر استعمارگران خواهد بود. این مسئله در مورد کشور ما ایران نیز صادق بوده است؛ بخصوص در مورد منبع مهمی چون نفت. این مهم از نگاه تیز بین آیت الله کاشانی نیز دور نمانده است.

حسین فاطمی از جمله مردان دولت ملی بود که به طرز فجیعی کشته شد. اقدامات او شاه را از این شخصیت منزجر کرده بود. او نسبت به سلطنت و خاندان سلطنتی نگاهی بسیار منفی داشت و به دنبال آن بود که حکومت پادشاهی را در ایران ملغی کند. او حتی به دنبال تصفیه وزارت خانه تحت نظرش از مردان ناسالم بود . . .

دوستی عرب زبان در تهران داشتم که او به من گفت در صورتیکه بتوانی صد تومان خرج کنی ملاقات دکتر مصدق کاری ندارد...

چیزی که در قیلم سی تیر، فصل ممیز فعالیت توده ای ها و مذهبیون محسوب می شد، میزان وفاداری هر کدام به وطن بود. توده ای ها می جنگیدند تا کشور دیگری را براقمار شوروری بیافزایند.

روز 20 مهر 1329، نمایندگان اقلیت به رهبری مصدق دولت را استیضاح کردند. دولت نیز در پاسخ‌، از قرارداد الحاقی دفاع کرد و مشاجره این دو، سبب اوج‌گیری نهضت ملی شدن صنعت نفت کشور گردید.

دفن پیکر دکتر مصدق

دکتر حسین فاطمی، از تأسیس کنندگان جبهه ملی و یار وفادار دکتر مصدق است. دکتر فاطمی اگرچه با اعدام توسط شاه، حسن شهرت و وجاهتی دو چندان یافت، اما ضرورت خوانش دقیق تاریخ و عبور از قشر و شعارزدگی ایجاب می‌کند که کارنامه وی با دقتی بیش از حماسه سراییهای گروههایی چون «جبهه ملی ایران» مورد تحلیل قرار گیرد. ..

محافظان و نگهبانان خانه شمارۀ ۱۰۹ خیابان کاخ، خانه دکتر مصدق